Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci to wybitny człowiek renesansu: malarz, architekt, filozof, muzyk, pisarz, odkrywca, matematyk, anatom, wynalazca i geolog. Urodzony w 1452 r. w małej wiosce niedaleko miejscowości Vinci, położonej na terenie dzisiejszej Toskanii. Samoistny geniusz, niezwykła osobowość i samouk, którego dorobek do dzisiaj fascynuje naukowców i historyków na całym świecie.
Powszechnie znany jako wielki artysta malarz, sam uważał się bardziej za naukowca. Prowadził liczne, szczegółowe zapiski, których do tej pory odnaleziono około 7 000. Ich tematyczna różnorodność zadziwia opisami badań nad lotem ptaków, projektami latających machin bazującymi na analizie skrzydeł nietoperzy oraz machin wojennych, konstrukcji mostów czy urządzeń fortyfikacyjnych. By sprawdzić skuteczność działania swych pomysłów wykonywał modele z papieru, wosku i drewna.


Wynalazł niesłychaną liczbę urządzeń jak np. prototyp aparatu fotograficznego, łożysko kulkowe, maszynę przędzalniczą, koparkę mechaniczną, a nawet spadochron. Opisując swoje wynalazki i spostrzeżenia posługiwał się pismem lustrzanym, aby ukryć je przed wzrokiem ciekawskich. Chcąc je dzisiaj przeczytać, musimy posłużyć się lusterkiem. Szacuje się, że ocalała jedynie połowa z około 14 000 zapisków. Notatki te skrywane są w archiwach i zbiorach bibliotek całego świata. 3 stycznia 1496 roku Leonardo da Vinci przeprowadził próbę swojej machiny latającej, która niestety nie powiodła się. Projektował też wozy pancerne poruszane siłą mięśni ośmiu ukrytych wewnątrz ludzi, wymyślił trujący proszek dla wojska, maski ochronne dla żołnierzy, czy wreszcie prototyp kombinezonu i maski tlenowej dla płetwonurków. Nie dziwi więc ciekawostka, że mistrz sypiał dziennie zaledwie 15 minut co 4 godziny. Jego zapiski i rysunki są odnajdywane do dzisiaj. Spektakularnym odkryciem było odnalezienie w Anglii w 1976 r. ponad 900 rysunków autorstwa wielkiego mistrza.

Leonardo często był opisywany jako archetyp „człowieka renesansu”, którego wydawałoby się niespożytej ciekawości dorównywała tylko siła jego kreatywności. Pracował na największych dworach Europy, m.in. dla rodów Sforzów i Medyceuszy. Doprowadził do znacznego wzrostu poziomu wiedzy w owym czasie. Leonardo zmarł 2 maja 1519 roku w zamku Clos Lucé w Amboise we Francji.

Oryginał manuskryptu

Kodeks składa się z 18 arkuszy papieru, z których każdy jest złożony na pół i zapisany po obu stronach, tworząc kompletny, 72-stronicowy dokument. Kodeks został napisany przez Leonarda odręcznie w języku włoskim, przy użyciu charakterystycznego pisma lustrzanego i poparty jest obszernymi rysunkami i diagramami.
Niegdyś arkusze Kodeksu były ze sobą zszyte, ale teraz są eksponowane osobno. Po zdobyciu notatek Leonarda przez Billa Gatesa jego strony rozszyto i zeskanowano do postaci cyfrowych plików, po czym każdą kartę wmontowano pomiędzy szklane panele. Kodeks Leicester jest wystawiany publicznie raz w roku, za każdym razem w innym mieście na świecie.
Kodeks Leicester, przez krótki okres znany także pod nazwą Kodeks Hammera, to zbiór pism naukowych Leonarda da Vinci. Kodeks został nazwany na cześć Thomasa Coke'a, pierwszego hrabiego Leicester, który kupił go w 1717 roku. Manuskrypt został sprzedany Billowi Gatesowi w domu aukcyjnym Christie 11 listopada 1994 roku w Nowym Jorku za rekordową cenę 30 802 500 USD (w 2018 r. odpowiadało to równowartości 52 000 000 USD) i jest obecnie najdroższą zakupioną książką w historii.

Kodeks umożliwia nam wgląd w dociekliwy umysł kompletnego artysty renesansu, naukowca i myśliciela, a także w wyjątkowe ilustracje łączące sztukę i naukę z kreatywnością procesu poznawczego.

Manuskrypt nie ma formy jednolitej książki, lecz jest raczej zbiorem notatek, obserwacji i teorii Leonarda o astronomii, właściwościach wody, skał i skamieniałości, powietrza i światła niebieskiego. Poruszane przez niego tematy to:  wyjaśnienie, dlaczego skamieliny można znaleźć w górach. Setki lat przed tym, jak tektonika płyt stała się uznaną teorią naukową, Leonardo był przekonany, że góry to niegdyś dna morskie, które stopniowo podnosiły się, dopóki nie uformowały się w systemy górskie.
Ruch wody. Jest to główny wątek Kodeksu Leicester. Leonardo pisał między innymi o przepływie wody w rzekach i o tym, jak wpływają na nią różne przeszkody umieszczone na jej drodze. Ze swoich obserwacji poczynił zalecenia dotyczące budowy mostów i zapobieganiu erozji rzek.
Jasność Księżyca. Leonardo spekulował, że powierzchnia Księżyca jest pokryta wodą, która odbija światło słoneczne. W jego teorii, fale na powierzchni wody powodują odbijanie światła w wielu kierunkach, wyjaśniając tym samym, dlaczego Księżyc nie jest tak jasny jak Słońce. Leonardo tłumaczył, że blada poświata na ciemnej części półksiężyca jest wynikiem światła słonecznego odbitego od Ziemi. Opisał zatem zjawisko „światła popielatego” sto lat przed tym, jak udowodnił to Johannes Kepler.

Replika Kodeksu Leicester

Dzieło jest artystyczną, naukową kopią oryginału. Wykonane ręcznie niezwykle pracochłonną i skomplikowaną techniką rzeźby w papierze. W procesie wykańczania  kart użyto odpowiednich metod werniksowania oraz unikatowych technik nadających dziełu odpowiedni kolor, zapach i strukturę.

Replika jest niewątpliwie wyjątkowym i skończonym dziełem w pełni oddającym cechy, charakter oraz ducha oryginału.

Specyfikacja techniczna repliki


Tytuł: Kodeks Leicester Leonardo da Vinci
Technika: rzeźba w papierze
Proces: w pełni manualny
Ilość stron: 72
Wymiary: 29 cm x 22 cm
Papier: Arcoprint 85 gr.
Nakład: 199 egzemplarzy
Nakład na Polskę: 50 egzemplarzy
Akcesoria: suplement/komentarz do dzieła, drewniana stylizowana skrzynia, numerowane opakowanie z naturalnej skóry z pieczęcią lakową, rękawiczki
ISBN: 978-83-952639-4-1

Wybrane karty Kodeksu

f. 1r
Blask księżyca

Badania Leonarda dotyczące światła i wizji mają fundamentalne znaczenie dla jego naukowych i artystycznych poszukiwań.
Da Vinci bada relacje pomiędzy Słońcem, Ziemią i Księżycem, spekulując na temat składu Księżyca i rozważając dwa możliwe wyjaśnienia jego świetlistego wyglądu. Przedstawia, jak wzburzona woda na Księżycu wpływa na jego nierówną jasność.

f. 1v
Historia Ziemi

W oparciu o ideę Ziemi jako żywego organizmu, Leonardo rozprawia nad starożytnymi przemianami w dolinie Dunaju z punktu widzenia odnalezionych tam morskich skamieniałości. Poprzez ślady biegów rzek i efekty ich przepływu opisuje geologiczną historię Europy i Bliskiego Wschodu. Wysuwa wniosek, że pokryta wodą powierzchnia Księżyca jest przyczyną jego nierównomiernej jasności.

f. 2r
Księżyc, bliźniak Ziemi

Leonardo sugeruje, że Księżyc jest podobny do Ziemi i oddziałują na niego te same prawa fizyki. Chociaż obecnie wiemy, że na Księżycu nie ma mórz, to jego teoria, że posiada on własną grawitację, była trafna i przełomowa. Leonardo opracowuje optyczną analizę odbicia światła słonecznego pomiędzy Ziemią a Księżycem, przedstawiając wyjaśnienie zjawiska znanego obecnie jako "światło popielate".

f. 2v
Nieuporządkowana kompilacja

Leonardo zgłębia różne tematy: jak osuszyć staw, bada grawitację Księżyca, stratyfikację skał i zachowanie obiektów poruszających się w wodzie. Przyznając się do swoich nagłych przeskoków z tematu na temat, wyjaśnia, że jego celem jest zarejestrowanie ich "tak, jak do niego docierają". Spisuje swój plan, aby ostatecznie uporządkować myśli w bardziej uporządkowany traktat.

f. 3r
Pochodzenie źródeł

Przez cały Kodeks Leonardo szuka wyjaśnienia obecności źródeł w wysokich górach. Analizuje przyczyny erozji wodnej oraz zmienną gęstość i przepuszczalność gleby. Na dole strony – da Vinci ustala plan swojej pracy nad obecnością skorup w warstwach górskich.

f. 4v
O falach

Leonardo opisuje szczegółowo, zarówno w rysunkach, jak i w tekstach, złożone zachowanie fal. Obserwuje różnice między falami rzecznymi a falami na brzegu morza i stwierdza, że fala rzeki nie załamuje się, chyba że uderzy w nią kolejna fala. Przeprowadza eksperyment, aby zademonstrować to zjawisko.

f. 5r
Repertorium traktatu o wodzie

W górnej części strony Leonardo przedstawia repertorium swojego traktatu o wodzie, w którym planuje analizę charakteru i ruchów wody, skutki jej prądów oraz rzeki u zbiegu, wraz z ich przypływami i odpływami. Kontynuując swoją tezę na temat luminescencji Księżyca, odsłania swoje nadzwyczajne zrozumienie optyki za pomocą szczegółowej analizy sposobu, w jaki poruszająca się woda odbija światło.

f.14r
Deszcz i chmury

Na tej stronie da Vinci ukazuje korelację pomiędzy swoją wrażliwością na piękno i pasją do nauki. Seria ilustracji przedstawia wpływ zapór o różnych kształtach umieszczonych pod różnymi kątami na drodze przepływu rzeki na zapobieganie erozji brzegów rzek. Opisuje również odparowywanie deszczu i tworzenie się chmur z pary wodnej.

f. 14v
Fale powierzchniowe

Leonardo bada cechy różnych rodzajów fal i dynamikę ich upadania i wznoszenia, sprawdza te zjawiska zarówno w środowisku naturalnym, jak i kontrolowanym. Opisuje również serię obserwacji przepływu rzek i wodospadów oraz opisuje wzory fal powstających w wyniku upuszczania do wody obiektów o różnych kształtach.

Codescope to interaktywny kiosk z ekranem dotykowym, który pozwala odkryć Kodeks Leicester, notatnik Leonarda da Vinci, zakupiony w 1994 roku przez Billa Gatesa.

Zapraszamy do obejrzenia filmu, w którym Bill Gates opowiada o swoim projekcie.