MAPA KRAKOWA. Panorama miasta z 1618 roku

Cracovia Metropolis Regni Poloniae
Pierwsza w historii szczegółowa panorama Krakowa pochodzi z jednego z najsłynniejszych wydań topograficznych  Civitates Orbis Terrarum.  Monumentalne sześciotomowe dzieło autorstwa Fransa Hogenberga i Georgiusa ukazywało się w latach 1572-1618 i jest pierwszym atlasem w dziejach świata zawierającym tak dokładne plany miast. Zawarto w nim 546 sztychów przedstawiających widoki z perspektywy lotu ptaka, miast Europy i niektórych Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Atlas ukazał się w językach łacińskim, niemieckim i francuskim.
Zamierzeniem G. Brauna było uzupełnienie wydanego w roku 1570 atlasu Theatrum Orbis Terrarum Abrahama Orteliusa.
Do czasu historycznego wydania mapy służyły głównie do nawigacji lub jako dekoracje. Wizerunki miast były raczej artystycznymi ilustracjami niż rzeczywiście przedstawiały plan miejski i układ zabudowań.  Do Civitates natomiast wykonano perspektywiczne plany miast i inne ilustracje, wykonane przez ponad 100 kartografów, topografów, malarzy i grafików. Były one przenoszone na płyty miedziane metodą grawerską.
Głównym rytownikiem był również Hogenberg, syn monachijskiego rytownika. Autorem większości opisów miast był Braun, niemiecki kartograf, geograf i teolog. Żeby atlas zyskało szerszy odbiór, sporządził część tekstów w językach narodowych. Zdecydowaną większość przedstawień oparto na malowidłach i szkicach autorstwa Georga Hoefnagela, niederlandzkiego artysty. Zaś panorama Krakowa, była wynikiem pracy Jacoba Hoefnagela – syna Georga Hoefnagela, na podstawie rysunku Egidiusa van den Rye'a.
Mapy uzupełniano opisem (głównie autorstwa Brauna). Obok nich zamieszczano dodatkowe ilustracje, np. herby miast lub scenki rodzajowe z postaciami w regionalnych strojach. Miało to nie tylko zwiększyć autentyczność obrazów, ale również sprawić, że nie będą one wykorzystywane w celach wojskowych przez Turków – wyznawców islamu, którym religia zabrania patrzeć na przedstawienia ludzkich postaci.

Zdaniem naukowców przedstawiona panorama Krakowa to najpiękniejszy i najbardziej informatywny obraz stolicy Polski w całej ikonografii miasta.

Panorama ukazuje dokładnie topografię Krakowa, sąsiadujący Kazimierz i Kleparz, a także przedmieścia i najbliższe okolice.  W centralnym miejscu znajduje się wstęga z napisem: Kraków Metropolia Królestwa Polskiego. Oprócz budynków, pokazuje sieć dróg, rzek, pól, ogrodów i podmiejskie szerokie pastwiska, a także szczegóły codziennych zajęć mieszkańców. Na pierwszym planie przedstawiono orszak królewski zmierzający z Wawelu do pałacu w Łobzowie, drugiej rezydencji monarchy. Na rycinie umieszczono także m.in. wezwania kościołów, nazwy bram w murach obronnych i pałacu prymasowskiego.

W prawym górnym rogu znajduje się  legenda z nazwami dziesięciu budowli. Zamieszczone są również nazwy rzek: Wisły i Rudawy. W górnej części umieszczono sześć herbów: Kleparza, Krakowa i Kazimierza, zaś nad Wawelem - Orła Białego, a po bokach Węża Sforzów i Pogoń Litewską.

Kraków ukazany został w czasach swojej największej świetności, gdy pełnił jeszcze funkcję siedziby monarchy. Twórca/twórcy Panoramy musiał dobrze znać miasto, gdyż odtworzył je w bardzo precyzyjny i wierny sposób. W żadnej innej wcześniejszej mapie nie można spotkać takiego nagromadzenia szczegółów, część z nich ukazana została po raz pierwszy.
Wydawcy przykładali wysoką dbałość zarówno w stosunku do jakości wykonania map, jak i o szczegóły i ich walory estetyczne. Opis panoramy Krakowa, pozwala zrozumieć dlaczego miało to dla nich tak duże znaczenie.

"... samo miasto [Kraków] splendorem budowli prywatnych i publicznych, jak obfitością wszystkiego, co należy do potrzeb i wygód życiowych, do tego liczbą, uprzejmością i elegancją ludzi, nie tylko dzierży pierwsze miejsce między grodami północy, lecz także współzawodniczy z najsławniejszymi Niemiec, Włoch i Francji”. 

Panorama Krakowa ma łączną długość ponad jednego metra, została odbita w formacie podwójnie długim. Żadne inne panorama w Civitates nie została wykonana w takich rozmiarach.

Faksymile Panoramy Krakowa

Faksymile wykonano zostało z dbałością o szczegóły na równi z oryginałem. Mapa, która stanowiła wzór wykonania faksymile, jest naklejona na dodatkowe arkusze papieru i dodatkowo wzmocniona paskami papieru. Dokładnie w taki sam sposób oklejony i wzmocniony jest każdy egzemplarz faksymilowy. Odtworzone są także wszelkie ubytki papieru i uszkodzenia, które występują w oryginale. Aby osiągnąć ten efekt, mapa wykonana jest z aż 16 dopasowanych elementów. 

Specyfikacja

Tytuł: CRACOVIA METROPOLIS REGNI POLONIAE
Twórca oryginału: Braun, Georg (1541-1622)
Wydawca oryginału: Coloniae Agrippinae, Anton Hierat
Plan wyjęty z dzieła: Braun G. Hogenberg F., „Civitates Orbis Terrarum”
Miejsce wydania oryginału: Kolonia
Data wydania oryginału: 1618
Język: łaciński
Format: 102 x 37 cm
Technika oryginału: Panorama na 2 arkuszach, miedzioryt, kolorowany w epoce
Właściciel oryginału: Biblioteka Narodowa
Technika faksymile: Wydruk, ręcznie wykańczany, starzony, klejony z 16 części
Data wydania faksymile: 02 listopad 2022
Wydawca faksymile: Dom emisyjny MANUSCRIPTUM
Nakład całkowity: 99 egzemplarzy